Kambiyo, Döviz Ve Efektif Kavramları
1. Kambiyo
Değiştirme, bozdurma, değer ve fiyat anlamına gelmektedir. Bir ülke parasının öteki ülke parasıyla anlatımı, anlamına geldiği gibi, yabancı ülke paraları üzerinden düzenlenen ticari senetler, çek, poliçe, bono gibi belgeleri de içerir.
Ülkemizde kambiyo ve döviz aynı anlama gelmektedir. Her türlü yabancı para, belge ve araçları bu kavramlarla ifade edilmektedir. Türk Parasının Kıymetini Koruma 30 Sayılı Karar’da döviz (kambiyo) şöyle tanımlanmaktadır; “Döviz, efektif dahil yabancı para ile ödemeyi sağlayan her nevi hesap, belge ve vasıtalardır.” Literatürdeki kullanımda, efektif ve döviz kavramları farklı kapsamlarda farklı anlamlara gelmektedir.
2. Efektif ve Döviz
Banknot (kâğıt para) şeklindeki bütün yabancı paralara efektif denir. Döviz kavramı ise, geniş anlamda bütün yabancı para ödeme araçlarını kapsayan bir kavram olarak kullanılmaktadır. Döviz kavramı içinde, yabancı para cinsinden düzenlenmiş her türlü kâğıt (bono, poliçe, kredi mektubu, havale ve benzeri varlıklar ) ve hesap girerken, efektif kavramı içine sadece nakit yabancı paralar girmektedir.
Bu durumda döviz kavramı efektif kavramından daha kapsayıcı olup, efektif döviz kavramının içinde yer almaktadır.
2.1. Kur
Ulusal paranın yabancı paralar karşısındaki değerine, fiyatına kur denir. Kur iki türlüdür. Alış Kuru: Döviz ve efektif alışlarında uygulanan kurlara denir. Döviz alışlarında uygulanan kurlara döviz alış, efektif alışlarında uygulanan kurlara efektif alış kuru denir.
Satış Kuru: Döviz ve efektif satışlarında uygulanan kurlara denir. Döviz satışında uygulanan kurlara döviz satış kuru, efektif satışlarda uygulanan kurlara efektif satış kuru denir. Türkiye’deki uygulamada, kurların üç farklı şekilde oluştuğu görülmektedir:
T.C. Merkez Bankası’nca ilan edilen kurlar
Bankalarca ve özel finans kurumlarınca, T.C. Merkez Bankası’nın açıkladığı döviz kurunda binde 2’yi, efektif kurda ise % 1’i geçmemek üzere belirlediği kurlar
Serbest piyasada oluşan döviz kurları
Muhasebe temel kavramlarından parayla ölçülme kavramı gereği işlemler ulusal para birimi (TL) ile yapılır. Bu nedenle, yabancı paraları Türk Lirasına dönüştürmede işlem tarihindeki kur esas alınır.
Kambiyo mevzuatımıza göre, ihracat bedeli dövizlerin, fiili, ihracat tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilerek yetkili döviz müesseselerinde bozdurulması ve Döviz Alım Belgesi’ne (DAB) bağlanması gerekmektedir. Ancak 90 gün içinde bedelin % 70’i getirildiği takdirde, geri kalan %30 ihracatçı tarafından serbestçe kullanılabilmektedir.
