Havayolu Kargo Taşımacılığında Uluslararası Örgütler

Havayolu kargo taşımacılığında hizmetlerin verilmesinde taraf olan kuruluş ve işletmeler şunlardır:

• Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Birliği (IATA),
• IATA acenteleri,
• Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO),
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü,
• Hava yolu taşıyıcıları,
• Yer hizmetleri veren kuruluşlar,
• Havaalanı işletmeciliği yapan diğer kuruluşlar,
• Lojistik firma işletmeleri,
• Göndericiler,
• Alıcılardır

Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Birliği (IATA)
Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Birliği IATA, (international air transport association) güvenli, düzenli ve ekonomik taşımacılığın eliştirilmesi, yolcu ve kargo ücretlerinin saptanmasında koordinasyonun sağlanması, hava kargo işletmeleri, hava yolu trafiği, hava taşıtlarının teknik donanımı ile ilgili usul ve prosedürlerinin belirlenmesi amacıyla hava taşıyıcıları tarafından kurulmuştur.

IATA’nın görevleri arasında Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) ve diğer uluslararası organizasyonlarla iş birliğinin sağlanması ve sözleşme şartlarının belirlenmesi konuları da bulunmaktadır.

IATA Üyesi Kargo Acenteleri
Hava yolu kargo taşımaları yapan (posta hariç) IATA üyesi acenteler yani lojistik firmalar; hava yolu taşıyıcısı işletmeler tarafından yetki verildiği takdirde, hava yolu taşıyıcısının anlaşmalı bulunduğu diğer hava yolları ile taşıma hizmetlerinde hava yolu şirketini temsil edebilir.
Hava yolu şirketi ile acente yetki ve sorumlulukları, sevk edilecek malların konsolide edilmiş yüklere ait hava yolu konşimentosuna (AWB) göre uygulanabilir. Acente, hava yolu şirketinin hiçbir belge ve talimatında belirtilen koşulları değiştirmeye yetkili değildir.

Acentenin, hava yolu şirketinin müşterilerine yeterli hizmeti verecek imkânlara sahip olması gerekir. Dolayısıyla kargo talepleri ile ilgili ayrıntılı verileri, elektronik ortama aktaracak araç ve donanıma sahip olması gerekir. Acente, ihracat veya ithalatçıların kargolarında oluşabilecek kayıp ve hasarlara karşı gerekli olan her yerde uygun ve yeterli sigorta yaptırmalıdır.

Acenteler yani lojistik firmalar IATA kurallarına göre kargonun;

• Ambalajlanması,
• İşaretlenmesi
• Belgelendirilmesi,
• Adreslerin belirtilmesi,

Etiketlendirilmesi işlemlerini genel kabul görmüş kurallar çerçevesinde yaparak hava yolu şirketine teslim etmelidir. Acentenin, tehlikeli malların sevkiyatında ‘IATA Tehlikeli Mallar Düzenlemeleri’ ile ilgili kurallara göre;

• Tehlikeli maddeyi, gümrük tarifelerinde (GTİP) belirtilen şekilde tanımlaması,
• Ambalajlaması,
• İşaretlemesi,
• Etiketlendirmesi,

Hava yolu taşıma koşullarına sahip olduğunu belirten IATA tehlikeli mallar düzenlemelerine uygun olduğuna dair sertifikayı ithalat ve ihracatçısına imzalatması gerekir.

Tehlikeli kargonun ambalajlanması
Belirlenmiş hava yolu taşıma işletmesi olmaksızın teslim aldığı kargoların belirli hava yolu taşıma işletmesine teslimine kadar sorumluluğu, acentenin üzerinde olacaktır. Bununla birlikte acente, hava yolu şirketinin aksi talimatı olmadığı sürece, hizmet bedellerinin ödenmesinde kendi komisyonunu düşebilir. Acentenin iflası, tasfiyesi veya normal işleyişini etkileyen bir yasal durum oluştuğu takdirde hizmet bedellerini derhâl hava yolu şirketine ödemelidir.

Acente hizmet bedellerini hava yolu şirketi adına IATA Kargo Kuralları’na göre kesin hesap görülünceye kadar saklamalıdır. Hava yolu taşıma şirketi uygulanabilir para birimini belirleyebilir. Hava yolu şirketi, acenteye IATA Sözleşmesi gereği vermiş olduğu hizmetlerin karşılığı olan ücretini belirlenen şekilde ve miktarda ödeyecektir. Acente hava yolu şirketinden alacağı hizmet komisyonunu hiç kimseye temlik veya devredemez. Acente kurallarında belirtilmiş prosedür ve usullere uymak koşuluyla kendi yasal durumunda, kargo üzerindeki mülkiyet hakkında, ad ve adreslerinde değişiklik yapabilir.

Kargo acente kuralları gereğince IATA ile yapılan acentelik sözleşmesi, acente veya IATA taraflarından biri, en az 15 gün önce yazılı bildirimde bulunması hâlinde alınacak ortak karar ile iptal edilebilir. Sözleşmenin iptali hâlinde;

• Acente, elinde bulunan kullanılmamış konşimentoları iade eder ve vadesi gelmiş tüm hizmet bedellerini CASS’a öder.
• Acente, kayıp ve yanlış kullanım nedeniyle elinde bulunan konşimentoların seri numaralarını iade eder. Aksi hâlde ortaya çıkabilecek zararlardan acente sorumlu olacaktır.
• Acente ve taşıyıcı arasındaki tüm dokümanlar ve teslime kanıt olacak alındı makbuzuyla birlikte sorumlu kişi tarafından teslim edildiği takdirde yeterli olacaktır.

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO)
1967’de kurulan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (International Civil Aviation Organisation – ICAO) başlıca görevleri şunlardır;
Uluslararası sivil havacılığın güvenli ve düzenli bir şekilde büyümesini sağlamak, Barışçıl amaçlara yönelik uçak tasarımı ve işletmesini teşvik etmek,
Sivil havacılık için hava yolları, havaalanları ve hava seyir tesislerinin gelişimini desteklemek, Uluslararası kamuoyunun güvenli, düzenli, verimli ve ekonomik hava taşımacılığı ihtiyaçlarını karşılamaktır.

Yer Hizmetleri Veren Kuruluşlar
Yer hizmeti veren kuruluşlar, Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği’nde (SHY-22) belirtilen şartları sağlayarak çalışma ruhsatı alan kuruluşlardır. Türkiye’de Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün vermiş olduğu ruhsat çerçevesinde Havaş ve Çelebi Yer Hizmetleri AŞ yetkili yükleme-boşaltma (ramp) ve elleçleme hizmeti veren kuruluşlardır. Bunun yanında THY kargo, depolama ve antrepo işletme hizmetini verebilmektedir. Yer hizmetleri kuruluşları, Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği, IATA ve/veya ICAO’nun belirlediği standart ve kurallar çerçevesinde hizmetlerini yapmak zorundadır. Yer hizmetleri kuruluşları veya hava taşıyıcıları her havaalanı ve her bir hizmet türü için ayrı bir çalışma ruhsatı almalıdır.

Yer hizmetleri veren kuruluşların ilgili temel faaliyetleri; kargo kontrolü, taşıma ünitelerinin (ULD) kontrolü ve yükleme-boşaltma (ramp) hizmetleridir. Bununla birlikte gümrüklü depo ve antrepo hizmetlerinin de sağlanması yer hizmeti veren kuruluşların görevleri arasında bulunmaktadır. Lojistik firma açısından depo ve antrepoların;

• Kargoların konsolidasyonu,
• Gelen kargoların müşteri bazında ayrıştırılması (de-konsolidasyon),
• Gelecek sevkiyatlar için kargoların saklanması gibi üç temel işlevi

bulunmaktadır.

Hava yolu taşımacılığında havaalanlarındaki yüksek depolama maliyetleri nedeniyle, bu tür işlemlerin kısa dönemli olarak tamamlanması gerekmektedir.

Uygulanabilen yerlerde, makine tarafından okunabilen kargo etiketlerinin yapıştırılarak işlem yapılması ve sevkiyatların “taşınmaya hazır” hâle getirilmesi,

• Sevkiyatların hacim ve ağırlıklarının kontrol edilmesi,
• Özel kargonun taşıma kurallarına, IATA tehlikeli maddeler kuralları (dangerousgoods regulations), IATA canlı hayvan kuralları ve diğer kurallara göretaşıyıcının talimatları doğrultusunda kargonun kabul edilmesi,
• Kargonun taşıyıcının uçuşlarına sevk edilmek üzere sayımının yapılması,
• Yığma yükü (bulk cargo) ve birim yükleme gereçlerinin (unit load devices)hazırlanması,
• Taşıyıcının talimatları doğrultusunda taşınacağını teyit etmek üzere, tüm
  belgelerin kontrol edilmesi,
• Taşıyıcıya kapasite / rezervasyon bilgilerinin verilmesi,
• Konşimento takımlarının ayrılması, karşılıklı anlaşmaya varıldığı şartlarda gereken konşimento ve manifesto kopyalarının gönderilmesi,
• Gümrükten ihraç müsadesinin temin edilmesi,
• Gerektiği zaman, dökme yükün hava taşıtlarından boşaltılması, gelen kargoyu özet beyan ve konşimentolarla karşılaştırarak kontrolünün yapılması, gümrük ve diğer resmî kuruluşların kargoyu serbest bırakmasından sonra alıcısına veya temsilcisine teslim etmesi,
• Doküman işlemlerinde, geçerli talimatlara uygun olarak gelen sevkiyat hakkında alıcı veya temsilcisine haber verilmesi ve mevcut kargo belgelerinin alıcısının veya temsilcisinin erişebileceği şekilde bulundurulması,
• Transfer / aktarma kargosunun belirlenmesini, kargonun diğer bir taşıyıcı tarafından taşınmasını sağlayacak aktarma özet beyanların hazırlanması, transit özet beyan konusu olan kargoyu alacak olan taşıyıcının varış havaalanında veya yakın çevresindeki deposuna taşınması,
• Düzenlenmesi veya daha ileri bir noktaya taşınması gereken transfer kargonun (transit kargo) kabul edilmesi ve hazırlanması işlemlerini tamamlamakla yükümlüdür.