Navlun, uluslararası taşımacılıkta kullanılan bir terimdir. Türk Dil Kurumu’nun Güncel Türkçe Sözlüğüne göre Rumca kökenli bir kelime olan navlun, “taşıyıcı tarafından, taşıma aracında taşınacak yük için istenen ücret” olarak tanımlanmaktadır.
Navlun denildiğinde bir dış ticaret çalışanının aklına taşıma için ödenecek ücret gelmelidir. İngilizce karşılığı ise “freight” veya “freightage” olarak kullanılmaktadır.
Navlun kelimesinin ilk zamanlarda yalnızca denizyolu taşımaları için kullanıldığı görülmekte iken, diğer taşıma yöntemlerinin de dış ticarette sıklıkla kullanılmaya başlanması ile beraber, karayolu, demiryolu, havayolu ve multimodal taşımalar için de ödenecek nakliye ücreti için navlun terimi kullanılmaya başlanmıştır.
Bugünkü yazımda denizyolu taşımaların navlun hesaplamaları başta olmak üzere, karayolu, havayolu ve multimodal taşımalarında navlun hesaplamalarına ait detaylı açıklamalara yer vermek istiyorum.
Denizyolu Taşımalarında Navlun Kavramı
Denizyolu taşımalarında navlun denildiğinde, taşıyıcının, yükleme limanı (port of loading) ile boşaltma limanı (port of discharge) arasında yapmış olduğu taşıma için yükleyiciden (shipper) veya alıcıdan (consignee) talep etmiş olduğu ücret anlaşılmalıdır.
Denizyolu Taşımalarında Navlunu Kim Öder?
Eğer taşıma bedeli yani navlun yükleyici tarafından ödenecek ise bu durumda konşimentoların üzerine freight prepaid (navlun yükleyici tarafından) ödenecektir, eğer navlun alıcı tarafından ödenecek ise bu durumda konşimentoların üzerine freight collect (navlun alıcı tarafından ödenecektir) yazılmaktadır.
Denizyolu Taşımalarında Navlun Nasıl Hesaplanır?
Denizyolu taşımaları temel olarak konteyner taşımacılığı ve dökme yük taşımacılığı şeklinde iki ana kola ayrılmaktadır. Denizyolu konteyner taşımacılığında navlun hesaplanmasına etki eden etmenler şu şekilde sıralanabilir:
Yükün kapladığı hacim ve brüt ağırlığı: Yükün kapladığı hacim ve brüt ağırlığı seçilecek konteyner türüne doğrudan etki etmektedir
Örneğin, 20ft’lik konteyner için nakliyeci tarafından talep edilecek navlun ile 40ft’lik konteyner için talep edilecek navlun farklı olacaktır.
Ayrıca konteynerleri tam dolduramayan yükler, parsiyel olarak taşınacağı için, tam konteyner (full container) için talep edilen navlun ile parsiyel konteyner yükleri (less than container load) için talep edilen navlun fiyatları farklılık gösterecektir.
Özellikli Konteyner Kullanılıp Kullanılmaması: 20ft Dry Container ve 40ft Dry Container, denizyolu taşımacılığında standart olarak kullanılan konteyner çeşitleridir. Eğer yükleme, bu iki konteyner çeşidi ile değil de özellik arz eden konteynerler ile yapılacak ise navlun fiyatlarının artması beklenmelidir.
Örneğin, reefer konteyner taşımacılığı her zaman için standart konteyner taşımacılığından daha pahalı olmaktadır.
Transit Süre: Uluslararası denizyolu taşımacılığında transit süre (transit time, t/t) denildiğinde, yükleme limanı ile boşaltma limanı arasında geçen süre anlaşılmalıdır.
Bazı durumlarda boşaltma ve yükleme limanları arasında aktarma (transshipment) yapılmaktadır. Aktarma olsun veya olmasın, yükleme limanı ile boşaltma limanı arasında yüklerin taşınması için geçen süreye transit süre denilmektedir.
Taşımaya ait transit süre ve taşıma mesafesi arttıkça taşıyıcıların maliyetleri de doğru orantılı olarak artmaktadır.
Hatların İhracat ve İthalat Kullanım Oranı: Eğer bir hat yoğun olarak ihracat için çalışıyor ise, taşıyıcı firmalar konteynerleri boş döndürmemek için dönüş için daha uygun navlunlar talep edebilmektedirler.
Karayolu Taşımalarında Navlun Kavramı
Karayolu taşımaları tam tır yükü (full truck load) veya parsiyel tır yükü (less than truck load) olarak gerçekleştirilmektedir. Tam tır yükü taşımalarda navlun genellikle ihracatçının fabrikası ile alıcının deposu arasındaki taşımayı kapsamaktadır.
Parsiyel tır yükü taşımalarında ise ihracatçılar genellikle malları taşıyıcıların depolarına teslim etmekte, mallar bu depolarda tam tır yüküne tamamlanıp ithalatçı ülkeye doğru yola çıkmaktadır.
Karayolu taşımalarında eğer taşıma bedeli yani navlun yükleyici tarafından ödenecek ise bu durumda karayolu taşıma belgesi (CMR) üzerine freight prepaid navlun yükleyici tarafından ödenecektir, eğer navlun alıcı tarafından ödenecek ise bu durumda karayolu taşıma belgesi (CMR) üzerine freight collect(navlun alıcı tarafından ödenecektir) yazılmaktadır.
Havayolu Taşımalarında Navlun Kavramı
Havayolu ile belli bir hacim ve ağırlığı geçmeyen ürünler taşınabilmektedir. Havayolu taşımalarında navlun denildiğinde kalkış havalimanı ile varış havalimanı arasında yapılan taşıma için taşıyıcıya ödenen ücret akla gelmelidir.
Tıpkı diğer taşıma modlarında olduğu gibi, havayolu taşımalarında da navlun alıcı veya satıcı tarafından ödenebilmektedir.
Multimodal Taşımalarda Navlun Kavramı
Multimodal taşımalar, birden çok taşıma şeklinin tek bir taşıyıcı tarafından gerçekleştirildiği ve tek bir taşıma belgesi üzerinde gösterilmiş olduğu taşıma şeklidir. Genellikle freight forwarder firmalartarafından door-to-door (kapıdan kapıya) taşıma şeklinde gerçekleştirilir.
Seçilen teslim şekline göre multimodal door-to-door taşımaları alıcı veya satıcı öder.
Örneğin, Ex Works teslim şekli seçilmiş ise kapıdan kapıya yapılan taşıma bedeli alıcı tarafından ödenir. disticaret.biz.tr
